Southampton General Hospital'da göğüs hastalıkları uzmanı olan Pallavi Periwal, "Kapalı alanlarda sigara içmek sadece kendiniz için değil, çevrenizdekilerin de pasif içiciliğe maruz kalmasına neden olabilir" diyor.

BIRAKMAK, AZALTMAKTAN DAHA İYİDİR 

Cambridge Üniversitesi'nde göğüs hastalıkları uzmanı ve solunum bilimi profesörü olan Stefan Marciniak, "Hastalarıma genellikle azaltmanın işe yaramadığını, tamamen bırakmanın çok daha iyi olduğunu söylüyorum" diyor ve ekliyor: "Eğer sigara içiyorsanız, dumandan ölme şansınız yüzde 50'dir. Sadece yüzde 20'miz genetik olarak amfizem (dumanın neden olduğu akciğer tahribatı) hastalığına yatkındır; ancak hepimiz sigara içersek kansere yakalanabilir, felç ya da kalp krizi geçirebiliriz. En iyisi başlamamaktır; ancak herhangi bir zamanda bırakmak yine de buna değer."

ELEKTRONİK SİGARA ARKADAŞINIZ DEĞİL 

Barber, "Birleşik Krallık'ta elektronik sigaraya ilişkin felsefe, 'sigaradan daha güvenli' olduğu temelinde 'zarar azaltma' adı verilen bir yaklaşıma dayanıyor" diyor ve şöyle devam ediyor: "Bu, her ikisinin de oldukça güvenli olduğunu ancak elektronik sigaranın daha güvenli olduğunu öne sürüyor ki bu biraz çarpıtma. Şöyle demek daha doğrudur: 'Elektronik sigaranın güvenli olduğu kanıtlanmamıştır; ancak gezegendeki en büyük kitlesel katilden daha güvenlidir." Marciniak ekliyor: "Temiz hava solumak kadar güvenli değil."

MESLEKİ MARUZİYETİN FARKINDA OLUN

Michigan Sağlık Üniversitesi'nden tıp profesörü MeiLan K Han, "Akciğer hasarı potansiyeli ile ilişkili olduğunu düşündüğümüz bazı işler var, bunlar inşaat gibi tozlu veya kirli işler olabilir. Tırnak veya saç teknisyeni olarak çalışmak gibi, potansiyel etkilerinin ne olduğunu tam olarak anlamadığımız başka meslekler de var" diyor. Han, bu tür salonlarda çalışanlar için "daha iyi havalandırma ve uçucu organik bileşikler (VOC) içeriği daha az olan ürünler kullanmaya çalışmayı" öneriyor.

AKTİF SEYAHAT

Londra Imperial College'da solunum tıbbı profesörü olan Nick Hopkinson, "Arabaların içindeki hava kalitesi genellikle dışarıdakinden daha kötüdür ve kirliliğe maruz kalma oranı daha yüksektir" diyor ve şöyle devam ediyor: "Trafikte sıkışıp kaldıysanız, hava kaliteniz kötü demektir. Mümkünse aktif olarak seyahat etmek daha iyidir; yürümek, bisiklete binmek veya düşük emisyonlu toplu taşıma araçlarını kullanmak. Sokaklardan arabaları kaldırırsanız, hava kirliliği miktarını azalttığınız ve daha fit insanlar elde ettiğiniz bir döngü olacaktır. Fiziksel olarak aktif olmanın akciğer sağlığı üzerinde etkisi olduğuna dair iyi kanıtlar var. Ne kadar aktif olursanız, akciğer fonksiyonlarındaki düşüş o kadar yavaş olur."

HER YAŞTA POTANSİYEL HASARI GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURUN

MeiLan K Han, "Akciğer gelişimi anne karnında başlar ve büyüme 20'li yaşların ortalarına kadar devam eder. Çocukluk çağında endişelendiğimiz birkaç şey var; ancak solunum yolu enfeksiyonları bunlardan en önemlisi, bu nedenle çocukların aşı olduğundan emin olun. Çocukluk çağı zatürresi çocukların önemli katilidir. Hava kirliliğini ve tütün maruziyetini en aza indirmeye çalışın" diyor. Han, "Hepimiz zaman içinde akciğer fonksiyonlarımızı kaybederiz ve bu da normal yaşlanma olarak kabul edilir. Ancak çevresel maruziyetler, mesleki maruziyet, sigara ve solunum yolu enfeksiyonları gibi çok çeşitli faktörler nedeniyle yetişkinlikte düşüşünüz hızlanabilir" diyerek, dolayısıyla, hayatın ilk yarısında bu yukarı doğru gidişatı sürdürmek, sonrasında ise düşüşü yavaşlatmak gerektiğini öneriyor. 

ODUN YAKMAK BİR PROBLEM

Hopkinson, "İç ve dış ortam hava kirliliği arasında çok yakın bir ilişki var. Partikülleri solumak bizim için kötüdür, bundan kaçmanın gerçekten bir yolu yoktur. Odun sobaları, soba ne kadar verimli olursa olsun, bir iç ve dış hava kirliliği kaynağıdır. Odun yakmanın şehirlerdeki kirliliğin oldukça önemli bir bölümünü oluşturduğuna dair kanıtlar oldukça açık" diyor.

UYKU PROBLEMLERİ AKCİĞER SORUNUNA İŞARET EDEBİLİR 

Periwal, "Teşhis edilmemiş uyku apnesi, vücuttaki oksijeni etkileyebilir ve akciğer fonksiyonlarında azalmaya ve diğer solunum sorunlarına yol açabilir" diyor ve şöyle sürdürüyor: "Genellikle gözden kaçar; çünkü insanlar uykunun bir solunum sorununa neden olmasını beklemezler. 

KİRLİLİK SEVİYESİ YÜKSEK İSE MASKE TAKMAYI GÖZDEN GEÇİRİN 

Periwal, "Kardiyovasküler ve solunum sorunları olan kişiler ve küçük çocuklar, belirli kirleticiler nedeniyle oldukça sık hastalanma eğilimindedir. Onlar için en iyisi, hava kirliliğinin arttığı zamanlarda dışarı çıkmaktan kaçınmaktır. Eğer dışarı çıkacaksanız maske takın" diyor. 

AÇIK HAVADA EGZERSİZ YAPMAK HİÇ YAPMAMAKTAN DAHA İYİDİR 

Marciniak, "Kirliliğin olumsuz etkilerini ve egzersiz yapmanın faydalarını hesaba katarsanız, çoğu şehirde, kirlilik korkunç olmadığında, açık havada egzersiz yapmanın net bir faydası vardır" diyor. "Ancak bu durum her yerde geçerli değildir. Hindistan ve Çin gibi daha kirli ülkelere giderseniz, ilk 15 dakika içinde faydalarınız tükenir" şeklinde konuşuyor. 

NEFES NEFESE KALMAK

Barber, "Akciğerler için faydalı olan iki tür egzersiz vardır" diyor ve ekliyor: "Birincisi, sizi biraz nefessiz bırakan herhangi bir şey; yürümek, koşmak veya bisiklete binmek. Normal yürüme hızının biraz üzerine çıkan, kalbinizi ve akciğerlerinizi çalıştırmaya yetecek herhangi bir şey. Diğeri ise özellikle yaşlandıkça gücün korunmasında çok önemli olan squat ve mekik gibi kas güçlendirici egzersizlerdir."

KENDİNİZE NASIL DAHA İYİ NEFES ALACAĞINIZI ÖĞRETEMEZSİNİZ 

Nefes gurularının söylediklerine kulak asmayın. Hopkinson, "Akciğer veya kalp hastalığı olmayan nüfusun büyük bölümünün bir şekilde yanlış şekilde nefes aldığına inanmamızı isteyenler var, ki bu saçmalık" diyor ve şöyle söylüyor: "Çoğu insan için sorun sadece zindeliktir, işlevsiz nefes alma değil."

BESLEYİCİ BİR DİYET UYGULAYIN

Periwal, "Diyetinizde omega-3 yağ asitleri şeklinde antioksidanlar bulunduğundan emin olun. Dengeli bir diyetiniz varsa, özellikle meyve ve sebze açısından zengin bir diyetiniz varsa, vücudun her yerinde olduğu gibi akciğerlerinize de yardımcı olacaktır. Bu, bağışıklığınızı geliştirmeye yardımcı olur ve böylece daha az enfeksiyon kaparsınız."

NEFES DARLIĞINI CİDDİYE ALIN

Hopkinson, "İnsanlar genellikle nefes darlığını çok ciddiye almaz ve bunu yaşlanmanın normal bir parçası olarak görürler. Özellikle de gençken sigara içme veya astım geçmişleri varsa. Bu durum, altta yatan akciğer hastalığının tedavi edilmeden ilerlemesine izin verir. Normal şeyler yaparken nefesiniz kesiliyorsa ya da normalde yaptığınız şeyleri engelliyorsa, bu ciddiye alınması gereken bir durumdur. Akciğer hastalığının, kalp hastalığının bir işareti olabilir ya da formda olmamakla ilgili olabilir. Psikolojik bir bileşeni de olabilir; endişeli olmak nefes darlığını daha da kötüleştirebilir. Bunu görmezden gelmeyin, havanın içeri ve dışarı taşınmasında bir sorun olup olmadığını kontrol etmek için basit akciğer fonksiyon testlerini dikkate alın."

AŞILANIN

Periwal, "Özellikle Covid'e karşı" diyor ve ekliyor: "Eğer uygun gruptaysanız grip aşınızı ve pnömokok aşınızı yaptırın. Aşıdan sonra Covid'e yakalanan kişilerde, hastalığın aşılanmayanlara kıyasla o kadar şiddetli olmadığını ve hastaneye yatış gerektirmediğini gördük. Göğüs hastalıkları uzmanları da "geçmişte aşı yokken çok şiddetli Covid geçiren ve şu anda çok şiddetli akciğer skarı olan insanlar görüyorlar. Ve bu, birlikte yaşamanız gereken kronik bir şeydir. Dolayısıyla bunu önlemenin en kolay yollarından biri, Covid'in bu kadar şiddetli bir formuna yakalanmamaktır. Bir virüsün size girmesini gerçekten engelleyemezsiniz; ancak yapabileceğiniz şey aşı olmaktır."

İNATÇI ÖKSÜRÜĞÜNÜZÜ KONTROL ETTİRİN

Barber, "Basit göğüs enfeksiyonlarının çoğu iki hafta içinde düzelir. Eğer öksürüğünüz iki ya da üç haftadan uzun sürüyorsa, bu durum devam eden bir patolojinin varlığına işaret eder. Bu durumda bir aile hekimine danışmanız gerekir" diyor. 

ASTIM İLACINIZI DOĞRU ŞEKİLDE KULLANIN

"Astım giderek artıyor" diyen Hopkinson, şöyle devam ediyor: "Birleşik Krallık, astımın yaygınlığı, hastaneye yatış ve ölüm riski açısından Avrupa'daki en kötü astım sonuçlarından birine sahip. Sigara dumanı ve kötü hava kalitesi gibi kirleticiler akciğerleri alerjenlere karşı daha hassas hale getirir. Astımda hava yollarının iç yüzeyinde iltihaplanma olur, bu da şişmeye ve daralmaya neden olur. İnhalerler kasları gevşetebilir veya iltihabı azaltabilir." Hopkinson, "Çoğu insan için inhalerler semptomların çok az görülmesine ya da hiç görülmemesine yardımcı olur" diyor. 

EVDEKİ KÜF VE ALERJENLERDEN KAÇININ

Marciniak, alerjiye yatkınlığınız varsa, evinizdeki küf sporlarına karşı alerji geliştirme riskinizin artacağını belirtiyor ve şöyle devam ediyor: "Ev tozu akarları, yastık ve şiltelerimize döktüğümüz deriyle yaşayan küçük yaratıklar gibi kolayca kaçınamayacağınız bazı şeyler vardır ve pek çok insanın bunlara alerjisi vardır. Bunlardan kurtulmak için özel elektrikli süpürgeler kullanabilirsiniz ve özel yatak örtüleri ve yastık kılıfları almanızı ve halıları değiştirmenizi öneririz; ancak bu onları tamamen ortadan kaldırmayacaktır. Bazı alerjenlerden kaçınılabilir; kedilere alerjiniz varsa kedi beslememek yardımcı olacaktır. Küfe alerjiniz varsa küf olmaması da kesinlikle yardımcı olacaktır."

Derleyen: Demet Demirkır