Düşünün ki yolda gidiyorsunuz, karşınıza büyükçe bir bina çıktı. Kaç katlı olduğunu merak ettiniz ve kafanızı kaldırıp katları saymaya başladınız. Ve sonrası yok. Çünkü bayıldınız. Kulağa çok ilginç gelse de ünlü oyuncu Hazal Kaya, geçtiğimiz günlerde katıldığı bir programda yüksek bir noktaya baktığında bayıldığını açıklamıştı. Galatasaray’ın eski futbolcusu Bafetimbi Gomis’in de bu sorundan muzdarip olduğunu hatırlatmıştı. Gomis, hem antrenmanda hem de maç sırasında birkaç defa ani bayılmalar yaşamıştı. Peki, bayılma hastalığı nedir ve hangi durumlarda görülür? Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Ayhan Öztürk anlattı.
Prof. Dr. Öztürk, bayılma (senkop) veya kendinden geçme durumunun bir hastalık olmadığını; beyne yeterli kan akışı olmadığında ortaya çıkabileceğini vurgulayarak, bunun diğer hastalıkların bir bulgusu olabileceğini söyledi.
Birisinin bilincini kısa süreli kaybetmesi ve sendelemesi ve de ardından kısa sürede iyileşmesi durumunda bu durum senkop olarak kabul ediliyor.
Prof. Dr. Öztürk, “Çoğu insan için senkop arada bir meydana gelir ve ciddi bir hastalığın belirtisi değildir. Ancak bazılarında senkop, ani kardiyak ölümden önceki ilk ve tek uyarı işareti olabilir. Bu nedenle benzer şikâyet yaşayanların bunu ciddiye almaları gerekmektedir. Nöbet (havale, epileptik nöbet), kalp krizi, kafa travması, felç, sarhoşluk, kafaya darbe, şeker hastalığına bağlı kan şekeri düşüklüğü veya diğer acil durumlar nedeniyle oluşan bilinç kaybı ise senkop sayılmaz” ifadelerini kullandı.
Senkopun pek çok olası sebebi olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Öztürk, en yaygın olanları şöyle sıraladı:
- Kalp damar hastalıklarına bağlı bayılmalar (Kardiyak Senkop):
Bayılma sık sık meydana geliyorsa ve dehidratasyon (susuz kalma) veya ani duruş değişikliği (ani kafa pozisyonu değişikliği) nedeniyle değilse, ciddi bir kalp veya damar rahatsızlığı akıllara gelmeli. Kardiyak senkop sıklıkla baş dönmesi veya diğer senkop öncesi semptomlar olmaksızın aniden ortaya çıkar.
- Kardiyak senkopun yaygın nedenleri:
Kalp ritim bozuklukları: Kalp aritmi atakları sırasında kalp verimsiz çalışır ve beyinde yeterli miktarda oksijenli kan dolaşamaz. Senkopa neden olabilecek birçok kardiyak aritmi türü vardır. Bunlar arasında bradiaritmiler (kalp hızı yavaşlaması) ve taşiaritmiler (kalbin çok hızlı atması) yer alır.
Aort diseksiyonu (yırtılması), kanı kalpten vücudun geri kalanına taşıyan büyük arterdeki yırtılmadır. Bu çok nadir fakat yaşamı tehdit eden bir durumdur.
Aort kapak bozuklukları, kalp ile aort arasındaki kapakta daralmadır. Aort kapak darlığı doğuştan olabilir veya ileri yaşlarda gelişebilir.
Refleks bayılma, kalbin yavaşladığı veya kan damarlarının genişlediği bazı tetikleyicilere verilen refleks tepkinin sonucudur. Bu, kan basıncının düşmesine neden olur, dolayısıyla beyne daha az kan akışı olur ve bayılma veya bayılmaya yakın dönem (pre-senkop) meydana gelir. Refleks senkop bayılmanın en sık nedenidir.
Vazovagal senkop (sık görülen bayılma) nüfusun üçte birinde görülür. Bu, refleks senkopun açık ara en yaygın şeklidir. Vazovagal senkop sıklıkla dehidratasyon (vücudun susuz kalması) ve ayakta duruş kombinasyonu ile tetiklenir. Ancak kan görmek (kan görünce bayılmak) gibi duygusal bir tetikleyici de olabilir.
Prof. Dr. Öztürk, bazı vazovagal senkop tetikleyicilerini ise şöyle sıraladı:
- Kan görmek (ciddi bir semptom olarak kabul edilmez),
- Enjeksiyon yaptırmak veya kan aldırmak (ciddi sayılmaz),
- Hızlı ayağa kalkma sonrası kafada hafiflik ve dönme hissi,
- Uzun süre ayakta kalmak,
- Ani ve beklenmeyen travma, stres veya darbe alma sonucu ağrı hissedilmesi,
- Kan bağışı sırasında veya hemen sonrası.
Diğer refleks senkop türleriyle ilgili de konuşan Öztürk, "Durumsal senkop, listelenenlerin dışındaki bir tetikleyiciye karşı ani bir refleks tepkisidir ve tetikleyiciler şunları içerir: Öksürmek, hapşırmak, gülmek, yutkunmak, efor veya egzersiz sonrası göğüste baskı, dışkılama, idrar yapma (işeme sonrası senkop: erkeklerde idrar yapmak için ayakta dururken meydana gelir), yemek yemek, ani karın ağrısı, nefesli bir enstrümanı üflemek veya ağırlık kaldırmak" ifadelerini kullandı.
Bayılma meydana gelmeden önce bunun hissedilebileceğini aktaran Öztürk, sözlerini şöyle sürdürdü: "Senkop öncesi bir kişi baş dönmesi veya mide bulantısı yaşayabilir. Göz kararması veya işitme güçlüğü yaşayabilir, çarpıntı yaşayabilir veya kendini bitkin hissedebilir veya kişide ani soğuk terleme olabilir. Buna senkop öncesi bayılmak üzere olduğunuz hissi (presenkop) denir."
Bayılmanın ciddi yaralanmalara yol açabileceği için tehlikeli olduğunu belirten Prof. Dr. Öztürk, "Özellikle uzamış bilinç değişikliği solunum ve kalp durması sonucu ciddi yaralanmalarla hayatı tehdit edebilir. Ayrıca tehlikeli bir kalp rahatsızlığını dışlamak için bayılmanın nedenini belirlemek önemlidir. Belirtileri ve duruma bağlı olarak nedeni bulmak için bazı testler kullanılabilir" şeklinde konuştu.
Senkop tedavisinin altta yatan duruma bağlı olacağını vurgulayan Prof. Dr. Öztürk, şunları söyledi:
Kateter ablasyonu: Anormal kalp ritimlerine neden olan spesifik kalp hücrelerini dağlama prosedürü
Kalp pilleri: Kalbe bağlı ince, son derece dayanıklı teller aracılığıyla düzenli elektrik darbeleri iletmek için köprücük kemiğinin altına deri altına yerleştirilen cihaz; Bradikardi, kalp bloğu ve bazı kalp yetmezliği türlerinin tedavisinde kullanılır.
İmplante edilebilir kardiyoverter-defibrilatörler (ICD'ler): Tehlikeli derecede düzensiz kalp atışını sıfırlamak için kalbe elektrik darbesi ileten küçük bir implante cihaz; sıklıkla ventriküler taşikardi veya kalp yetmezliğini tedavi etmek için kullanılır.
Bayılmaya neden olan bilinen tetikleyicilerden kaçınmak gerektiğini söyleyen Öztürk, "Bayılan kişi, kanın beyne akmasını sağlamak için uzanacak şekilde hareket ettirilmelidir. Bilinci hemen yerine gelmezse, resüsitasyona başlanmalıdır veya en yakın sağlık kuruluşuna nakil sağlanmalıdır" diye konuştu.
