CHURCHILL İSTİFA ETTİ
İngiliz Deniz Bakanı Churchill de yeni oluşturulan İngiliz kabinesinde yer verilmediği için 17 Mayıs'ta görevinden istifa etti. Aynı gün İngiltere hükümeti, Rusya'dan Gelibolu yarımadasına asker göndermesi talebinde bulundu.
Kuzey Grubu Komutanlığına atanan Esat Paşa, 18 Mayıs saat 20.00'de Arıburnu için taarruz emrini yayımladı. Osmanlı kuvvetleri, dört tümeniyle başlattığı büyük taarruzda başarı sağlayamadı.
Osmanlı ve İtilaf Devletleri arasında 23 Mayıs'ta ateşkese varıldı. Sabah 09.30 ile 16.30 saatleri arasında geçerli olmak üzere yapılan ateşkes yürürlüğe girdi ve taraflar karşılıklı olarak ölü ve yaralılarını toplamaya başladı.
Osmanlı ve İtilaf Devletlerine ait birlikler, saat 16.00'da siperlerine döndü ve savaş tekrar başladı.
MUSTAFA KEMAL ALBAYLIĞA TERFİ ETTİ
Yarbay Mustafa Kemal, Gelibolu Yarımadası'nda büyük başarılar kazandı. Arıburnu'na çıkan Anzak birliklerinin yarımada içine ilerlemesini Conkbayırı'nda durdurdu. Bunun üzerine Mustafa Kemal, 5. Ordu Komutanı Mareşal Liman von Sanders tarafından 1 Haziran 1915'te albaylığa terfi ettirildi.
General Hamilton, 19 Mayıs'ta Osmanlı'nın yaşadığı büyük kayıpları da göz önünde bulundurarak Yassıtepe-Alçıtepe hedeflerini ele geçirmek için taarruz kararı verdi. Taarruzun başlangıcı için üçüncü defa Kirte Köyü seçildi. Osmanlı ihtiyat birlikleri 4-6 Haziran'da düşman birliklerinin taarruzunu bastırdı.
21-22 Haziran'da Birinci Kerevizderesi Muharebesi gerçekleşti. Fransız Kolordusu'nun başlattığı ve amacı Kerevizderesi sırtlarını ele geçirmek olan taarruz, Osmanlı savunması tarafından bastırıldı.
28 Haziran'dan 5 Temmuz'a kadar süren Zığındere Muharebesi başladı. Zığındere'yi ele geçirmek isteyen İtilaf devletlerinin başlattığı taarruzda, arasında sahra hastanesi de bulunan birçok yer, düşman kuvvetlerince hedef gözetmeksizin bombalandı. İngilizler, Zığındere muharebesinde planladıkları hedefe ulaşamadı.
ANAFARTALAR MUHAREBELERİ
Müttefikler, 25 Nisan kara çıkarmasında istenilen sonucu alamayınca Anafartalar'da aynı hedefe ulaşmak için 6 Ağustos'ta yeni birliklerle taarruz etme kararı aldı.
Avustralya, Yeni Zellanda ve Hint birlikleri ile 4 gün süren Kanlısırt muharebeleri gerçekleştirildi. 6 Ağustos sabahı Seddülbahir ve Arıburnu bölgesinde düşman yoğun topçu ateşiyle taarruza geçti.
Anafartalar'da İngiliz birliklerinin ilerlemesi, Anafartalar Grup Komutanı Ahmet Feyzi (Feyzullah) Bey'in iki kez Liman von Sanders'ın emrini tehir etmesi üzerine Anafartalar Grubu Komutanlığına Albay Mustafa Kemal atandı.
Albay Mustafa Kemal komutasındaki Türk birlikleri, 10 Ağustos'ta süngü hücumuyla Conkbayırı'nı öğlene kadar İngiliz askerlerinden temizledi.
Conkbayırı'nda çatışmalar devam ederken, Albay Mustafa Kemal'in göğsüne gelen şarapnel parçası, annesi Zübeyde Hanım'ın hediye ettiği saate isabet ederek saati parçaladı.
MUSTAFA KEMAL'E LİYAKAT MADALYASI
Anafartalar Grubu Komutanlığındaki üstün başarıları nedeniyle Albay Mustafa Kemal'e, "Muharebe Gümüş Liyakat Madalyası" verildi.
İngiliz Savunma Bakanı General Kitchener, 9 Kasım'da Gelibolu'yu ziyaret ederek incelemelerde bulundu, yaklaşan kış mevsiminin savaş şartlarını zorlaşacağını belirterek kış bastırmadan tahliyenin yapılmasını bildiren geniş bir rapor hazırladı.
Akdeniz Seferi Kuvvetler Komutanı General Monroe da yarımadanın boşaltılmasına ilişkin geniş rapor düzenledi.
İngiltere hükümeti, 9 Aralık'ta Gelibolu yarımadasının bir kısmının boşaltılması konusunda kesin karara vardı. Karara göre, Anafartalar ve Arıburnu bölgeleri hemen boşaltılacaktı. Seddülbahir bölgesinde küçük bir miktar asker bulundurulmaya devam edilecekti.
Müttefikler, uzun tahliye faaliyetlerinden sonra 20 Aralık gecesi Arıburnu ve Suvla'dan askeri tahliye etti. İtilaf devletleri, 9 Ocak'ta işgal ettikleri son nokta Seddülbahir'i boşaltarak Gelibolu yarımadasından tamamen çekildi, zafer Türk milletinin oldu.
Böylece, 103 yıl önce "yedi düvele" karşı mücadele veren Türk milleti, "Çanakkale geçilmez" destanını tarihe altın harflerle yazdırdı.
ÇANAKKALE ZAFERİNİN SONUÇLARI
Çanakkale'de yaklaşık 9,5 ay süren muharebeler, her iki taraf açısından önemli sonuçlar doğurdu.
Müttefik devletlerin hedefine göre, Çanakkale'de açılacak bir cepheyle Osmanlı devletinin başkenti İstanbul alınarak Osmanlı savaş dışı bırakılacak ve Rusya'ya yardım ulaştırabilecekti.
Çanakkale Savaşı'nın sonuçları dünyada ses getirdi. Osmanlı devleti her ne kadar Birinci Dünya Savaşı'nın kazananları arasında yer almasa da bu zafer, Türk milletine öz güven ve milli şuur kazandırdı.
Yaklaşık 250 bin şehidin verildiği Çanakkale Cephesi'nde, Osmanlı devletinin yetişmiş teknik elemanlarının birçoğu şehit düştüğü için Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşu sırasında kalifiye eleman sıkıntısı yaşandı.
Anafartalar ve Conkbayırı'nda başarılarıyla destan yazan Gazi Mustafa Kemal Atatürk, ilerleyen yıllarda Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu olarak dünyanın en başarılı liderleri arasında yer aldı.
ÇARLIK DEVRİLDİ
"Yenilmez" olarak görülen İngiliz ve Fransız donanmaları, Çanakkale'nin sularında yitip gittikten sonra güçlerini Almanya üzerinde yoğunlaştırırken, savaş süresince İngiliz Donanma Bakanı olarak görev yapan Winston Churchill görevinden istifa etmek zorunda kaldı.
Çanakkale Savaşı, Osmanlı devletinin yenilgisiyle sonuçlansaydı, Birinci Dünya Savaşı çok daha kısa sürede bitecekken, bu zaferle birlikte iki yıl daha uzadı. İstediği yardımı alamayan Rusya, Birinci Dünya Savaşı'ndan erken ayrıldı ve ülkede Çarlık devrilip, Bolşevik İhtilali gerçekleşti.
Çanakkale Cephesi açılırken İtilaf Devletlerinin hedeflerinden biri de Balkan devletlerini kendi yanlarında savaşa çekmekti. Fakat bu cephedeki başarısızlık, Bulgaristan'ın İtilaf Devletleri yerine İttifak Devletleri yanında savaşa girmesine sebep olurken Osmanlı devleti ile Almanya arasındaki bağı da güçlendirdi.
